Euclides in Nederlandse bewerkingen

De bedoeling van deze lijst is een beeld te geven van de rijke traditie van Nederlandse vertalingen van de Elementen van Euclides.

  1. Euclides, De ses eerste boecken Euclidis (tr. comm. Jan Pietersz Dou), Leiden, J. Bouwensz, 1606 [UvA zie Mannoury p. 181, UBL, Middelburg Zeeuwse Bibl.]
    herdruk, Leiden: J. Jz. Orlers, 1607 [UvA, zie Mannoury p. 181]
    herdruk, (Van nieus oversien ende verbetert) Amsterdam: Willem Jansz. 1616 [UvA zie Mannoury p. 181, UBL] digitale versie (UB Gent 125 D 18, is het deze druk?)
    herdruk hiervan: De ses eerste boecken Euclidis, van de beginselen ende fondamenten der geometrie. Waer by ghevoecht zijn eenighe nutticheden, uyt de selve boecken ghetrocken; mitsgaders de specien in geometrische figueren, als 't maken, veranderen, t'samen-voeghen, aftrecken, vermenichvuldighen, ende deelen. / overgheset, verclaert, ende uytgheleyt, ... door Jan Pietersz. Dou Van nieus overs., ende verb.: mitsgaders de byghevoechde nutticheden ... breeder verclaert ende verm. / deur den selven autheur Tot Amsterdam : by Will. Jansz. Blaeuw 1626 [UBL; Nijmegen RU; UvA maar niet genoemd in Mannoury]
    Digitale versie (books.google.com, exemplaar in de Bayerische Staatsbibliothek, München)   Nog een digitale versie
    herdruk Rotterdam, 1632. [UBU P OCT 323; UvA zie Mannoury p. 181; UBL 720 G 51 (3); Middelburg Zeeuwse Bibliotheek; Delft TUD]. Digitale versie
    Herdruk Utrecht, Jan van Waesberge, 1647 * [UvA zie Mannoury p. 181, UBL]
    Digitale versie (books.google.com, exemplaar in de bibliotheek van de University of Michigan)
    Herdruk Rotterdam 1661 [UBL]
    Herdruk Rotterdam, Abraham van Waesberge, 1681 [UBL; UBU THO WRT 14-221 dl 1 NB: CON]
    Herdruk Amsterdam: Hendrik Boterenbroodt, 1700 [UvA, niet genoemd in Mannoury] Digitale versie
    >Herdruk Amsterdam: Hendrik Boterenbroodt, 1701 Digitale versie
    Duitse versie: Die sechs ersten Bücher Euclidis... Von den anfaägen und fundamenten der Geometriae, Amsterdam 1618, digitale versie
  2. De propositien vande XV. boucken der elementen / Eyclidis, overgeset en tsamenghestelt, met corte verclaringen sommiger propositien, door F.V. Schooten..., Leyden: Govert Basson, 1617.
    Digitale versie   nog een digitale versie
    Herdruk De 15 boecken der elementen, met korte verklaringen eeniger propositionen / Euclides ; uit het Latijn overgeset door Fra. van Schoten : en nu vergroot door J.V.L. met het 16e Boeck van Christ. Clavio, uyt Latijn vertaelt. , Amsterdam: I.van Leest, 1662 [UBL, UvA Mannoury p. 182] Digitale versie   nog een digitale versie.
    Transcriptie van een groot deel van deze Euclidesversie door Henk Hietbrink, te bereiken via https://www.fransvanschooten.nl/fvs_gn586.htm
  3. De vijfthien boecken Euclidis / Uyt den Latijnsche spraecke overgeset in Nederduyts, verciert met schoone verclaeringen ende leringen van de outste naturalisten ende constige schrijvers : mitsg. het fondament der surdische, ende binomische getallen door C.V.N (=Cornelis van Nienrode) , Uytrecht, ca. 1630 [UvA zie Mannoury p. 181; UBL; Leeuwarden, TRESOAR] Digitale versie
  4. Zes eerste Boekken, van de Beginselen der Wiskonsten / Euclides ; in Neerduyts vertaelt door I. Wzn. Verrooten, Hamburg, Volrad Gaubisch, 1633 [UBL] Digitale versie
    Herdruk: Hamburg, Hendrik Werner, 1638 [UvA zie Mannoury p. 182, UBL, Nijmegen RU; UBU P QU 694; Maastricht Stadsbibliotheek] Digitale versie
    Digitale versies van enkele pagina's (uit Herzog August-Bibliothek Wolfenbuettel) 1 2 3
    Herdruk: Amsterdam: Joan van Ravesteijn [UBL, UvA]
    NB: de vertaler wordt soms Verroten genoemd.
    Literatuur: M.J. van der Wal, `Verrotens taalbeschouwing: een onbekend voorbeeld van Stevinreceptie'. In: Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 104 (1993), p. 328-347.
  5. Elementen / Euclides ; in een bewerking van Jan Cornelisz 1664-1669 [Den Haag, Koninklijke Bibliotheek Documentenlevering 135 D 40]
  6. Euclidis beginselen der meetkonst, vervaat in 15 boeken, waar by 't 16 boek Fr. Flussatis Candallae: begrijpende de beginselen, op dewelke de gantsche wiskonst rust, daarom ook te recht genaamt Beginselen der wiskonst / eerst in onse nederduytse taal met alle omsightigheyd, kortheyd en klaarheyd opgesteld door Claas Jansz. Vooght geometra ..., Amsterdam: Johannes van Keulen, 1695 [UvA zie Mannoury p. 182; UBL, Maastricht UB; Delft TUD; UBU FYSST 1C10 A002, UBU P OCT 268 B]
    Digitale versie ( Mooie titelplaat. nog een digitale versie   nog een digitale versie.
    Herdruk Amsterdam 1717 [UvA Mannoury p. 182]
  7. De ses eerste boeken der beginselen Euclidis / op een korte en klaere manier gedemonstreert door Henrick Coets, Amsterdam: by Henrick en de weduwe van Dirck Boom, 1702 [UvA, UBL, Leiden Museum Boerhaave] Digitale versie. Mooie titelplaat.
    Tweede druk, veel verandert en verb., Leyden, Samuel Luchtmans, 1715 [UBU P OCT 268, ODA 732; UvA, Leeuwarden TRESOAR] digitale versie
    Derde druk; De ses eerste boeken der beginselen van Euclides. / Op een korte en klare manier gedemonstreert door Henrick Coets ; Met eene voorreden, en eenige aanmerkingen verrykt door Wilhelmus la Bordus, Leyden: Samuel Luchtmans, 1740 [UBU P OCT 261A; UBL; Nijmegen RU] Digitale versie:
    Vierde druk: De ses eerste boeken der beginselen van Euclides / op een korte en klare manier gedemonstreert door Henrick Coets ... ; met een voorreden, eenige aanmerkingen en byvoegselen op de zes eerste boeken van Euclides, verrykt door Wilhelmus la Bordus ... waar by gevoegt is zyne redenvoering over het nut der wiskunde, gedaan den XXIII. October 1734 . Den 4en dr., veel verandert en verb. Te Leyden : By Samuel Luchtmans en zoonen, 1752. [UBU P OCT 268 B; UvA, UBL, veel andere]
    N.B. er is ook een Latijnse versie: Euclidis elementorum sex libri priores, magnam partem novis demonstrationibus adornati, opera et studio Henrici Coetsii. Leiden: D. van Gaesbeek, 1691
    Digitale versie van deze Latijnse editie
    Nog een digitale versie van dezelfde druk (?) (nu is de datum 1692)
    Herdruk van deze Latijnse versie, Amsterdam: Boom, 1705, Digitale versie
  8. De zes eerste, elfde en twaalfde Boeken Euclidis: vertonende de voornaamste Gronden, en Eygenschappen der wytberoemde en voortreffelyke Meet-konst, waar by gevoegd een Toegift, om Vierkanten in Driehoeken, en een Agthoek in een Vierkant te beschrijven : mitsgaders een Aanhang, vervattende de Transformatien, Additien, ... in 't ligt gegeven door Pieter Warius, Amsterdam: Joannes Loots, 1704 [UBL; UBU P OCT 483; Nijmegen RU; Delft TUD]
    Tweede druk, Amsterdam: Joannes Loots, 1717 [UBL, UvA zie Mannoury p. 182; AMsterdam: NIWI; ook UBL 2009 D 11-12; UBU RARIORA DUOD 581] Digitale versie (figuren compleet ingescand)
    Den 3den dr., verb. en van voorgaande drukfouten gezuyvert. T'Amsterdam : by de Weduwe J. Loots en Swigters, 1735. digitale versie (figuren compleet ingescand)
    Deze druk opnieuw: Amsterdam: Joannes van Keulen, 1751 digitale versie [figuren niet goed ingescand]
    Vierde druk: Amsterdam: Johannes van Keulen, 1763
    Digitale versie (figuren niet compleet ingescand)
    Scan van de platen van deze vierde druk.
    Nog een digitale versie (figuren ook niet compleet ingescand)
    Herdruk: Amsterdam: Joannes Loots, 1784 [UvA]
    Tweede en derde boek (uit de editie van Warius?) gemengd met een handschrift van iemand die al dit materiaal heeft uitgewerkt, Digitale versie (universiteitsbibliotheek Leiden)
  9. Euclidis Beginselen der meetkonst, ... Amsterdam: G, van Keulen, 1717 [UvA]
  10. De Beginzelen der Geometria of Meetkonst, verhandelende die voornaamste Propositien der Elementen van Euclides, algebraisch gedemonstreert, en in een nette ordre en geschiktheid na vervolg gestelt / Lamb. Fockens Deel 1 (niet verder verschenen), Groningen 1737 [UBL, UvA zie Mannoury p. 183] digitale versie
  11. Grondbeginsels der Meetkunde, of Kort Begrip der ses eerste boeken met het elfde en twaalfde van Euclides, Pibo Steenstra (stierf 1788), (eerste druk 1763) [geen ex. aan mij bekend] Voorplaat.
    Leyden 1770, tweede druk [UvA, Leeuwarden:TRESOAR, Leiden Museum Boerhaave, UBL]
    derde druk: Leyden 1779 [UvA, UBL, Groningen RUG]
    vierde druk Leyden 1788 *, 789 [Leeuwarden TRESOAR]
    vijfde druk, Leyden By Samuel en Johannes Luchtmans, 1797 [meegedeeld door Thomas Telkamp] digitale versie
    zesde druk: Grondbeginsels der meetkunst, of kort begrip der zes eerste boeken met het elfde en twaalfde van Euclides ... : tot dienst van eerstbeginnenden / opgesteld door P. Steenstra, Leiden: Luchtmans, 1803 [UBU ODJ 2-76, UvA, Leiden: Museum Boerhaave, vele anderen] *
    achtste druk: Leiden, Luchtmans,
    tiende druk: Leiden, Luchtmans 1835 [Dit is de laatste Euclidesbewerking in het Nederlands]
  12. Handschrift: Grond der geometria of de ses eerste boeken met 't elfde en twalfde / [Euclides ; in wat andere ordere gedemonstreerd door Tijs Feddes Risselaarda] [Leeuwarden TRESOAR]
  13. Grondbeginselen der meetkunde, vervattende de zes eerste, het elfde en twaalfde boek van Euclides / alles op een korte ... wyze voorgesteld ... door S. J. de Puyt, Leyden: Murray en Pluygers, 1784 [UBL, UvA Mannoury p. 183; Middelburg Zeeuwse Bibliotheek] Digitale versie. [figuren compleet ingescand, aan het eind van het boek]

Diversen, die te maken hebben met Euclides

  • manuscript: Landmeetboek Auteur: Euclides, Jaar: 1681-1685. Hierin: Het uijttrecken der wortelen; Van de wijn-roeijkonsten: Euclides, Boek I-III, [Leeuwarden: TRESOAR]
  • Handschrift: De zes eerste boeken, 1800, [Delft TUD]

Terug naar het beginscherm van de lijst met boeken.

Jan Hogendijk <J.P.Hogendijk_at_uu.nl>
2022