Restcategorie 17e-eeuwse wiskundeboeken in het Nederlands (o.a. algebra) N.B. in deze lijst staan geen boeken die in andere lijsten voorkomen (rekenboeken etc.) en ook geen boeken van de auteurs die een aparte lijst hebben (Ludolf van Ceulen etc.). Digitale edities zijn in het algemeen (nog?) niet systematisch opgenomen. M. Wilken, Flores Algebraici, dat ist ALgebra oder Coss, Embden 1622 [UvA Mannoury p. 116] Mart. Wilkens, Officina algebrae, waerinne door een miraculosische Inventie seer konstelyck gewrocht worden d'aequatien ofte vgelijkinge over de gesommeerde quadraeti cubi; zensizens; asursol: ende andere dierghel. ghetalen, enz. Item de vergelijckingen over de 1e, 2e, 3e, 4e, 5e en 6e corperlijcke ghetalen van pyramidalien. Voorders eene Extraordinaris konstelycke en Practicabele ontbindinghe sommigher alsulcker Polygonalische en Columnarische questien, enz. Ten besluyt noch 300 binomische als andere questien. Groningen: A. Eissens, 1636 [UvA O 61-2068 Mannoury p. 105; UBL 1304 B 17; RUB OL 3]. Gaat terug op Faulhaber, berekening van sommaties van de eerste n getallen van allerlei curieuze soorten veelhoekige getallen, en dit uitgedrukt m.b.v. Cossische algebra. Zie Du Saar, Het rekenboekje van Marten Wilkens, De Verzekeringsbode 42 (1923), p. 261. Er is waarschijnlijk ook een Duitse versie. Wilkens heeft ook een rekenboek geproduceerd, zie de lijst rekenboeken. Albert Girard (ca. 1585-ca. 1650). Deze wiskundige schreef in het Nederlands (zie bij meetkunde). Er is een digitale editie van zijn Franse Invention Nouvelle en l'Algèbre, Amsterdam: Blaauw, 1629. F. van der Huips, Algebra, ofte eene noodige, korte en klare onderwijzinghe in de beginzelen en gronden van de stel-konst; doorgaans verciert met verscheiden nieuwe regelen. Met een aanhang, vervattende de stelkonstige boecken Diophanti Alexandrini; Nu eerst in onze Neer-Duitze Taal, vertaalt; konstigh verklaart ende ontbonden op verscheiden manieren; soor Stel-konstige getallen, ende nieuw door Vertoogen in Tel-konstige getallen. Aldus vol-koomen, gevonden en beschreven, door F. van der Huips. Heusden: H. Troyen, 1654 [UvA Mannoury p. 112] Digitale versie (books.google.com, Bayerische Staatsbibliothek) Herdruk Amsterdam 1661 [UvA Mannoury p. 112]. De University of Michigan heeft hiervan een exemplaar. W. van Westen, Mathematische vermaecklyckheden, te samen ghevoegt van verscheyden gheneuchtelijcke ende boertige werck-stucken, so uyt Arithmetica, Geometria, Astronomia, Geographica, Cosmographica, Musica, Physica, Optica, Catoptrica, Architectonia, Sciothera, als uyt andere onghehoorde mysterien meer. Uyt het Fransch door Wynant van Westen. 2e dr. Arnhem, J. v. Biesen, 1641 [UvA zie Mannoury p. 12] 3e dr. Arnhem, J. v. Biesen, 1644 [UvA zie Mannoury p. 12] 4e dr. Arnhem, J. v. Biesen, 1662-63. 5e dr. Arnhem, J. v. Biesen, 1672, '71 [UvA zie Mannoury p. 12] 6e dr. Amsterdam, Wed. van Theunis. Jacobsz Lootsman, 1673 [UvA zie Mannoury p. 12] 6e dr. Amsterdam, Mich. de Groot, 1673 [UvA zie Mannoury p. 12] Willem Claesz, Arithmetische ende geometrische practycke der bosshieterye : waerinne gheleert ende aenghewesen wort, alle het ghene dat een constapel soo te water als te lande sonderlinghe van noode is te weten, Rotterdam : J. Wolffersz, 1641 [UBL 2006 E 34; UvA Mannoury p. 298] (het afschieten van kanonnen; heeft te maken met derdemachten en derdemachtswortels) Christiaan Huygens (1629-1695), Reeckening in Speelen van Geluck, 1657. Verschenen in de Mathematische Oeffeningen (Nederlandse editie, 1660) van Frans van Schooten. Editie in Oeuvres Complètes de Christian Huygens, deel 14, La Haye: Martinus Nijhoff, 1920, digitaal beschikbaar via gallica.bnf.fr. De tekst zelf staat in deel 14 op oneven pagina's beginnend met p. 51 en eindigend met p. 91; op de even pagina's staat een Franse vertaling). Deel 14 is in Gallica http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k77862v.   Een Franse inleiding staat op pp. 1-48; op pp. 92-171 staan teksten uit handschriften van Huygens die hiermee te maken hebben, hiervan zijn de meeste in het Nederlands. Truc om de Oeuvres Complétes heel goed te gebruiken (met dank aan Prof. Jan van Maanen): Ga bijvoorbeeld eerst naar deel 1, http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k77849n, Als je dan in het search-vak rechtsboven Huygens intikt krijg je een overzicht van alle gedigitaliseerde werken (ook van anderen, waarin Huygens genoemd wordt, maar in eerste instantie de Oeuvres). Je kunt ook met Huygens Oeuvres Completes zoeken. Het gedeelte (p. 1-171) uit deel 14 dat met de Reeckening in Speelen van Geluck te maken heeft is apart gepubliceerd in Christiaan Huygens, Du Calcul dans les jeuz de hasard, rédigé de D.J. Korteweg, Extrait des Oeuvres Compl&eagrave;tes de Christiaan Huygens Tome XIV. Algemene informatie over dit boek (en over de eerdere Latijnse versie) op de website van C.J. Verduin, hierop staat ook een Inleiding, met link naar een digitale versie (in pdf) en een analyse van het boek, en een overzicht over de geschiedenis van kansrekening in de 17e eeuw. Facsimile met weergave in modern Nederlands in: Christiaan Huygens, Van rekeningh in spelen van geluck ; vert. en toegel. door Wim Kleijne Utrecht: Epsilon Uitgaven, 1998, no. 40. Digitale editie van correspondentie van Huygens met zijn broer Lodewijk over kansrekening. (GMFW) Huygens schreef zelf weinig in het Nederlands, een enkel ander voorbeeld is zijn Kort Onderwys aengaende het gebruyck der Horologien tot het vinden der Lenghten van Oost en West, 1665, in Oeuvres Complètes de Christian Huygens, deel 17, La Haye: Martinus Nijhoff, 1932, p. 191-237. Diverse boeken van Chr. Huygens zijn in het Nederlands vertaald door anderen. De Nederlandse vertaling uit 1699 van de Cosmotheoros (een boekje over het heelal) staat online op het Christiaan Huygens Web N.B. De hele Oeuvres Complètes van Christiaan Huygens zijn beschikbaar in digitale versie via Gallica Er is veel moderne literatuur over Huygens, ook in het Nederlands. Zie bijv. Joella G. Yoder, Christiaan Huygens' great Treasure, Tractrix 3 (1991), 1-14 (over de editie van de brieven van Huygens); Joella G. Yoder, Unrolling Time: Christiaan Huygens and the Mathematization of Nature, Cambridge: Cambridge University Press, 1988 (zie het review van Henk Bos in Tractrix 3 (1991), 183-192) Jacob R. Brasser, Regula Cos, of Algebra, zynde de alder-konstrycksten regel om het onbekende bekent te maken; Noch is hier by gevoeght de Geometria van Nicolaus Petri Daventriensis, ende andere Questien van de Algebrae; als mede eenige Exempelen van Gerrit Evertsz. Backer, Amsterdam: G. van Goedesberg, 1663. [UVA O63-7791; 721 G 4, zie Mannoury p. 112; RUG OL 19; UBL 539 F 37; Leiden Museum Boerhaave f 6561]; Amsterdam VU XK 00011]; TUD TR 512313] Digitale versie (books.google.com, ex. in de bibliotheek van de University of Michigan) Herdruk 1672 [UBL] Johann Jac. Ferguson, Labyrinthus algebrae. Hier zijn noch by gevoeght 12 questiën van Tiado Fockens, 2 delen. 's Gravenhage: gedruckt voor den Autheur, 1667 [UvA Mannoury p. 112] Johan de Witt, Waerdye van Lyf-renten Naer proportie van Los-renten. In 's Gravenhage: Jacobus Scheltus, 1671. [UBL, Rotterdam Erasmus Universiteit, UvA] Dit werk werd herontdekt in 1852 Een digitale editie hiervan is beschikbaar op http://www.dbnl.org/tekst/witt001waer01_01/ Herdrukt (in dezelfde lettertypen) in: Feest-gave van het Wiskundig Genootschap te Amsterdam, Haarlem: Joh. Enschedé en zonen, 1879 (samen met Corte Onderrichtinghe... en een inleiding van D. Bierens de Haan.) Literatuur: P.J.L. de Chateleux en J.P. van Rooijen, Le rapport de Johan de Witt sur le calcul des rentes viagères, traduction française avec commentaires historique, La Haye: M. Nijhoff, 1937. Er zijn brieven van De Witt bewaard en gepubliceerd, zie voor verwijzingen het artikel over de Witt in de Dictionary of Scientific Biography. [Baruch de Spinoza], Stelkonstighe Reeckening van den Regenboog, dienede tot naedere samenknoping der Natuurkunde met de Wiskonsten, en Reeckening van Kanssen [Koninklijke Bibliotheek, UBL, UvA, Parijs: Bibliothèque Nationale] 'S Gravenhage: Levyn van Dyck, 1687. Dit werk werd herontdekt in het midden van de negentiende eeuw. Herdruk in dezelfde lettertypes: David Bierens de Haan, Twee zeldzame werken van Benedictus Spinoza, Nieuw Archief voor Wiskunde, 2e serie, 11 (1884), pp. 49-82. Facsimile van het exemplaar in de UBL in Algebraic Calculation of the Rainbow, With introduction by G. ten Doesschate (Nieuwkoop: B. de Graaf 1963), Dutch Classics on History of Science, Vol. V, under the supervision of the Netherlands Society for the History of Medicine, Mathematics and Exact Sciences. Facsimile van het exemplaar in de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag in Spinoza's Algebraic Calculation of the Rainbow and Calculation of Chances, ed. and translated with an introduction, explanatory notes and an appendix M.J. Petry, Martinus Nijhoff Publishers 1985, International Archives of the History of Ideas no. 108. (meer edities en vertalingen worden genoemd in pp. 21-22 van dit boek, en ook de identificatie van de auteur als Spinoza wordt behandeld, en de veranderingen aan de tekst na diens dood.) (ondanks al deze publicaties schijnt het wiskundig commentaar van de regenboogtekst mij niet compleet te zijn; mij is niet duidelijk hoe Spinoza de maximale resp. minimale hoek van de primaire en secondaire regenboog met de regel van Hudde bepaalt. De Reeckening van Kanssen is een collectie van 5 problemen die zijn overgenomen uit Christiaan Huygens' Reeckening in Speelen van Geluck) Abraham de Graaf, Vier boeken, drie vande driehoeksmetinge en een vander telkunstigen. Amsterdam, P. Goos, 1659 [UvA Mannoury p. 13] Graaf, Abraham de, De geheele Mathesis of wiskonst herstelt in zijn natuurlijke gedaante, Amsterdam, gedruckt voor den Autheur, 1676 [UvA zie Mannoury p. 2] Tweede druk, Amsterdam, 1694. [UBU P oct 1852; UBL 542 D 16]. [UvA zie Mannoury p. 2]. Digitale versie (UU) Digitale versie (books.google.com, exemplaar in de bibliotheek van de University of Michigan) Derde druk, Amsterdam 1717 * [UBU P qu 323]. Digitale versie. (books.google.com, exemplaar in de bibliotheek van de University of Michigan) Graaf, Abraham de, De beginselen van de algebra of stelkonst, volgens de manier van Renatus Des Cartes: verklaart met uytgelezene voorbeelden; zoo wel in de meetkonst, als in de rekenkonst. Amsterdam, 1672. [UBU P qu 321; Den Haag KB 35 D 16; UBL 547 E 18; UvA zie Mannoury p. 112]. digitale versie (archive.org); Digitale versie. (books.google.com, exemplaar in de bibliotheek van de University of Michigan) Graaf, Abraham de, Inleyding tot de wiskunst of de beginselen van geometria en algebra, tweede editie, Amsterdam: Johannes Loots, 1706. [UBU P qu 322; Utrecht IGN IV F 19]. [UvA zie Mannoury p. 2] Digitale versie. (books.google.com, exemplaar in de bibliotheek van de University of Michigan) Digitale versie GDZ. Graaf, Abraham de, De vervulling van de geometria en algebra, begrepen in het boek genaamt Inleyding tot de wiskunst, Amsterdam, "By Joannes Loots, boekverkooper in de nieuwe brugsteeg, in, 1708. Location(s): [UvA, zie Mannoury p. 3; UBL 2009 D 42]. Digitale versie (books.google.com, exemplaar in de bibliotheek van de University of Michigan) Digitale versie (GDZ) Herdruk Amsterdam: Johannis van Keulen, 1751 [UvA zie Mannoury p. 3] Graaf, Abraham de, Analysis of stelkunstige ontknoping in de Meetkunstige Werkstukken, Amsterdam; Joannes Loots, 1706. [UBU P qu 324; UBL 539 F 38; UvA Mannoury p. 229] Digitale versie. (books.google.com, exemplaar in de bibliotheek van de University of Michigan) digitale versie (GDZ) Graaf, Abraham de, De starre-kunst, ... leerende de hoedanigheden der beweginge van alle zichtbare Hemelsche Ligchamen, en't berekenen haarder zichtbare plaatzen. Mitsgaders, de hoedagigheden der verduistering van Zon en Maan, en de berekeninge van dien. Amsteldam, Pieter Goos, 1659. Digitale versie (books.google.com) Claas Hendriksz. Gietermaker, 't Vergulde licht der zeevaart : ofte Konst der stuurlieden. Zijnde een volkomen en klare onderwijsinge der navigatie t'Amsterdam : by Johannes van Keulen, 1697 [UBL 2009 E 8]. Oorspronkelijke uitgave 1660. Dit boek is vaak herdrukt. Er staat behoorlijk veel, tamelijk elementaire, wiskunde in, inclusief trigonometrie en logaritmen. Over Gietermaker zie: C.A. Davids, J.A. van der Veen, E.A. de Vries, Van LAstman naar Gietermaker. Claes Hendricksz. Gietermaker (1621-1667) en zijn leerboeken voor de stuurmanskunst. Tijdschrift voor Zeegeschiedenis 8 (1989) nr. 2, pp. 149-177. Hierin is ook veel te vinden over de bronnen van Gietermaker en andere boeken over wiskunde en zeevaart. Mathematisch Zinnen-confect, Of Wiskundige Uytspanningen ter beoeffeningen van het Verstand. Bestaande in 574 uytgelezen en ten deele zeer konstige Mathematische Voorstellen met veele konstige Ontbindingen en Regelen vercierd. .. . Voorgesteld door Paul Halcken ... Uyt het Hoogduytsch vertaald, en met eenige Aantekeningen vermeerdert door Jacob Oostwoud, Purmerende 1767. Digitale versie. (books.google.com, exemplaar in de bibliotheek van de University of Michigan) Relevante bronnen niet in het Nederlands P.M.: Simon van der Eycke (? - 1640?) Quadrature du cercle ou manière de trouver un carré égal au cercle donné, et au contraire un cercle egual au carré proposé avec la raison de la circumference au diametre, , Simon Du Chesne, Delf: Alb. Henry, 1584. Locaties: UBL [THYSIA 1311:1; ander ex. 2009 D 20].