Diverse Nederlandse wiskundige werken uit de 18e en het begin van de 19e eeuw (ca. 1850)

N.B. het is niet de bedoeling volledig te zijn. Volgorde op deze pagina: boeken van dezelfde auteur bij elkaar, en de volgorde van de auteurs is in principe chronologisch, geordend op de eerste publicatie (dus b.v. ook de latere boeken van Laurens Praalder staan bij zijn eerste publicatie uit 1753) Rekenboekjes zijn meestal niet opgenomen. Nederlandse vertalingen van boeken uit andere talen soms wel, soms niet.

Literatuur over deze periode: Danny Beckers, Het Despotisme der Mathesis, Hilversum 2003, digitale versie
Een ouder artikel: Paul Bockstaele, Mathematics in the Netherlands from 1750 to 1830, in: Janus 65 (1978), 67-95.

  • Gerrit van der Tollen, Het nieuwe licht der bosschieterye [= schieten met kanonnen]. Vlissingen 1701. Digitale versie
    Herdruk Amsterdam 172x (x niet ingevuld) Digitale versie Amsterdam 172x. [UvA Mannoury p. 298] (de auteur leefde toen nog)
    Herdruk Amsterdam 1734 (de auteur was toen overleden) digitale versie
    Herdruk Amsterdam 1743 [UvA Mannoury p. 298] (toen was de auteur overleden) Digitale versie
    Herdruk Amsterdam zonder datum (na de dood van de auteur) Digitale versie

  • Gerard de Lairesse (1640-1711), Grondlegginge ter teekenkonst, zynde een korte en zekere weg om door middel van de geometrie of meetkunde, de teekenkonst volkomen te leeren. Door Gerard de Lairesse. Amsterdam 1701. digitale versie van deel 1. (Deel 2 heb ik nooit gevonden) Weinig wiskunde in dit boek.
    Tweede druk Amsterdam 1713 digitale versie

  • Matheus Soeten (gestorven 1733), Medulla Algebrae, of 't merg der stel-konst, Amsterdam: Jan ten Hoorn, 1702 [UBL 492 G 22]
    Digitale versie (UU), figuren zeer goed ingescand.
    Digitale versie (books.google.com), met slecht ingescande figuren, maar n.b. het boek zit gebonden achter een ander boek, namelijk Elementi Decimi Euclidis Declaratio nec non de solidis regularibus tractatus aucthore Guilelmo Oughtredo anglo (daarachter zit eerst Clavis Mathematicae, alweer van Oughtred, Oxford 1667) [exemplaar in de Universiteitsbibliotheek Gent].
    Mattheus Soeten, Algemeene Manier tot het maaken van Zonnewyzers op allerley effen Vlakken, Amsterdam 1710, digitale versie   nog een digitale versie
    Zie hieronder bij Waeywel onder 1712,

  • Dirk Bosboom, Perspectiva of doorzicht-kunde, onderscheyden in voorbereytzelen, bespiegeling, werk-stellige oefening, Amsterdam 1703 [UvA Mannoury p. 220]. Digitale versie
    Herdruk Amsterdam 1729 [UvA Mannoury p. 220]

  • Johannes Morgenster, Werkdadige meetkonst, tonende klaar en beknopt, hoe dat al 't gene een ingenieur en landmeter te meeten voorvallen kan, wiskonstig ... gemeten word : hier bygevoegt een verhandeling van roeden, landmaten in Holland, Zeeland, Overyssel en and're enz. ... ook de tafelen der hoekmaten, raak en snylynen eerste druk Zwolle 1703. Digitale versie.
    tweede druk, overzien door Johann Hermann Knoop, Leeuwarden 1744. digitale versie (archive.org); nog een digitale versie (books.google.com)
    Herdruk van deze tweede druk, Den Haag 1757, Digitale versie (books.google.com)
    Herdruk omgewerkt door M.I.S. Bevel, Digitale versie van deel 2 Amsterdam 1820.

  • Jan Maronier, School-trap en koopmans-styl, eerste deel: Op-gesteld, en uit-gewerkt; volgens de meest g'agtste rékenkonst; in't geheel; tot dienst der leergierige jeugd. Door een lievhebber in Rotterdam, Rotterdam, J. Verduyn, 1704. Digitale versie (univ. van Michigan)

  • Hendrik van Houten, Verhandeling over de grontregelen der doorzigt kunde, of tekenkonst (perspectief) enz. Amsterdam 1705 [UvA Mannoury p. 220] Geen digitale versie gevonden.

  • Henrik Coets, Beschrijvinge van vlakke Sonnewijsers, Leiden 1705 Digitale versie (Uitgebreide Nederlandse vertaling van de Latijnse versie uit 1683, Digitale versie van de Latijnse versie)

  • Pieter Warius, Nieuwe verklaring over de proportionaal passer... , Amsterdam 1708 [UvA Mannoury p. 200]. Digitale versie,   Nog een digitale versie

  • Daniel Waeywel (1654-1736), Demonstratie wegens de quadratura circuli ontdeckt, en uytgevonden, Amsterdam 1712 [UvA Mannoury p. 197], Digitale versie   Nog een digitale versie.
    Agnes Waeywel (1688-1764), een dochter van Daniel Waeywel, schreef een verhandeling in het Frans ter verdediging van haar vader en ter weerlegging van de critici: Traité ou considérations mathématiques et impartiales sur la Démonstration de la Quadrature du Cercle de Daniel Waeywel, La Haye (=Den Haag) 1717, digitale versie.

  • Mattheus Soeten, Aanmerkinge op Daniel Waywels Demonstratie over zyn gewaande Vinding van de Quadratura Circuli..Amsterdam 1714, Digitale versie

  • Isaak de Graaf, Waeywels proportie, die de middellijn van een rond heeft tot zyn omtrek, onderzogt en zeer gebrekkelyk bevonden. Amsterdam 1714 [UvA Mannoury p. 197], Digitale versie

  • Dirk Kruyk, Wiskonstige Wederlegginge van de Quadratura Circuli Ontdekt en uytgevonden door Daniel Waeywel, Amsterdam 1714, digitale versie (met figuren aan het eind)

  • Daniel Waeywel, Tweede demonstratie wegens de quadratura circuli, dienende tot wederlegginge en volslage overtuiginge van die tegens syn eerste Demonstratie geschreven hebben niet alleen; maar ook van alle, die nog voornemens mogten zyn tegens hetzelve te schryven. En wel ten principale, om alle Liefhebbers aan de toonen, dat de Aanmerkingen van Matheus Soeten, Niet alleen ongefondeert, en spottens waardig is; maar ook, dat hy syn belofte, in de Courant algemeen gemaakt, niet is nagekomen, nog oyt volbrengen kan. Hier agter nog een korte antwoord op de wederlegginge van eenen Dirk Kruyk. Amsterdam 1714. Digitale versie   Nog een digitale versie

    • N.B. Over de bizarre geschiedenis van deze kwadratuur van de cirkel, waarvoor Waeywel zelfs een beloning van 500 gulden ontvangen zou hebben, zie deze beschrijving. Deze is afkomstig uit pp. 178-183 van Pieter de la Rue, Geletterd Zeeland, tweede druk, Middelburg 1742, Digitale versie van het hele boek.
    Zie ook David Bierens de Haan, Bouwstoffen voor de Geschiedenis der wis- en natuurkundige wetenschappen in de Nederlanden (1878). XVI. Jacob MArcelis, Daniel Waeywel en Gillis Bovy. digitale editie (dbnl)

  • Isaac de Graaf (1668-1743), Jaartafelen van zamengevoegde intrest op winning en verlies, Amsterdam 1714, Digitale versie.
    Isaac de Graaf, Waardye van lyfrenten naar proportie van losrenten, Amsterdam 1729, Digitale editie


    • Isaac de Graaf, Analysis aequationum algebraicarum, of algemeene ontbinding der bepaalde stelkonstige vergelykingen van drie, vier, vijf, ses en meer afmetingen, Amsterdam 1732 [UvA Mannoury p. 117] Digitale versie

  • Pieter Hellingwerf, Hoornse beknopte bosschietery, d.i. een verhandeling, zoo wegens de kruytrekening tot alderhande stukken, alsmede het werpen der bomben, enz. Amsterdam 1714, Digitale versie (google books)
    Herdruk Amsterdam 1751 [UvA Mannoury p. 298] Digitale versie (google books)
    Pieter Hellingwerf, Wiskonstige Oeffening, behelsende eene Verhandeling over veele vorname zaken van de Mathesis. In vyf Deelen onderscheyden: als 1. De Weegkonst. 2. Musica. 3. Zonnewyzers. 4. Vloeystoffen weegkunde. en 5. Mathematische Mengelstoffe. Amsterdam 1718. [UvA Mannoury p. 14] Digitale versie

  • N[icolaas] S[truyck] (1686-1769), Uytreekening der kanssen in het speelen, door de arithmetica en algebra, beneevens een verhandeling van looterijen en interest. Amsterdam [1716] [UvA Mannoury p. 169]. Digitale versie   nog een digitale versie   nog een digitale versie,   nog een digitale versie.
    Inleiding tot de algemeene Geografie, benevens eenige sterrekundige en andere verhandelingen, Amsterdam: Tirion, 1740
    Digitale versie (books.google.com)
    Vervolg van de beschryving der staartsterren, en nadere ontdekkingen omtrent de staat van 't menselijk geslacht, ... , Amsterdam: Tirion, 1753,
    Digitale versie (books.google.com)
    N.B. Willem Kersseboom (1691-1771) [een vijand van Struyck], Eenige aanmerkingen op de gissingen over de staat van't menselijk geslacht, de uitrekening van lyfrenten, en 't aanhangsel op beide, begrepen in het boek Inleiding tot de algemeene Geografie, door Nicholas Struyck, 's Gravenhage 1740,
    Digitale versie (books.google.com)
    Over Nicholas Struyck zie J.P. Hogendijk, Lijfrentes in de zeventiende en achttiende eeuw, Nieuw Archief voor Wiskunde, vijfde serie, 11 no. 2, juni 2010, 138-144.   Download hier of hier.

  • Martinus van Dycke, Preuve der landt-meters: behelsende in 't cort de thiende-rekeninghe, de principaelste ende noodigste Grond-Regelen der Geometrie, met exempes bevestight,... ten meerderen deele ghetrocken uyt de SChriften van sekeren Eerw. Pater Joannes Baptista Doemen Carthuyser, door desselfs Discipel nu gesworen Landt-Meter, Meester Martinus van Dycke, Brugghe 1714,
    Digitale versie (UB Gent) van latere herdruk, Gend, zonder jaar.

  • J. Vaerman (1653- na 1717), Academia mathematica, of, Oeffen-school van de wiskonst, verdeelt in twee Boecken. Den Eersten inhoudende de Geometrie, verdeelt in vier Deelen, als Trigonometrie, Planimetrie en Solidemetrie, daer in begrepen de Pegel-Konst. Den tweeden verdeelt in vijf Deelen. 1. Het gebruyck vanden Passer en van't Lineael van Proportien met menigvuldige schoone Voorstellen.. II de Fortificatien of Vesting-Bauw. III de Horologiographie of het maken van alle slag van Zonne-wijzers. IV de Roey-Konst, op het alder-nauwkeurigste beschreven... V. Korte onderrichtinge van het Stuermanschap,... By-een-vergadert en in't licht gebraght tot oeffening en tijd-besteding der Neder-duytsche Konstyveraers, door J. Vaerman. Brugghe 1720. Digitale versie  Nog een digitale versie
    Tegen deze auteur verscheen Ad Haegheman, F. van der Maele, Slot op den Mond en Bril op de Neus voor den Autheur der gebedelden Academie met name J. Vaerman, Ghendt 1721 Digitale versie. N. B. Cornelis van Leeuwen en de bril der belachelijke Amsterdamse geometristen worden hierin ook genoemd.

  • G.F. de Rees, Eenen algemeinen regel, waar door alle regels der rekenkonst, die in evenredenheid of proportie bestaan, als regel van driën, regel van vijven, of dobblele regel van drieen, keting regel van gezelschap, enzoovoords ..., Brussel 1725. Digitale versie. Herdruk Brussel 1752. Digitale versie

  • Nieuwe beginselen in de Meetkunst... nieuwelijks uit de Fransche taal vertaalt, Amsterdam 1723, digitale versie (mij niet duidelijk welk boek vertaald is en wie de vertaler was)

  • Pieter Venema, Een korte en klaare onderwijsing in de beginselen van de algebra of stel-konst, waarin de voornaamste questien van W. Bartgens en M. Wilkens zijn verhandeld, ook van Abr. de Graaf.
    Tweede druk: Amsterdam 1730 [UvA Mannoury p. 109] Digitale versie
    Derde druk: Amsterdam 1756 [UvA Mannoury p. 109] Digitale versie
    Zesde druk: Amsterdam 1794 [UvA Mannoury p. 109] Digitale versie
    Zevende druk: Amsterdam 1803 [UvA Mannoury p. 109]
    Achtste druk: Amsterdam 1813 Digitale versie
    N.B.: P. Venema, Onderwysinge in de Algebra, geheel uitgewerkt door een Genootschap van Liefhebbers der wiskunde, Leyden 1787 {UvA Mannoury p. 130] Digitale versie
    Pieter Venema, Arithmetica of Cyffer-Konst een kort Ontwerp van de Algebra, Opgestelt door Pieter Venema, Neu-York 1730: er schijnt wel een digitale versie te zijn..
    Dit was het eerste boek over algebra dat in Amerika gedrukt werd, zie Lao Genevra Simons, A Dutch Text-Book of 1730, The Mathematics Teacher 16 (1923) no. 6, pp. 340-347, open access versie op JSTOR https://www.jstor.org/stable/27950532
  • Wilhelmus la Bordus of Labordus (gestorven 1757), redevoering over het nut der wiskunde, Leiden 1734, http://www.math.ru.nl/werkgroepen/gmfw/bronnen/labordus1.html

  • Stammetz, Joan Levinus. (vert). en Bordus, Wilhelmus la (red)., Volkoomen wiskundig woordenboek, daar in alle kunstwoorden en zaaken, welke in de beschouwende, en oeffenende Wiskunst voorkomen, duidelijk verklaart worden; in welk mede verscheide zaaken de Historie der wiskunstige weetenschappen raakende vermengt zijn, ...., Leiden 1740 UBU [P qu 992], [UvA zie Mannoury p. 3] [Vertaling van: Vollständiges Mathematisches Lexicon, darinnen alle Kunst-Wörter und Sachen, welche in der erwegenden und ausübenden Mathesi vorzukommen pflegen, Leipzig 1734, [UvA zie Mannoury p. 3].
    Digitale versie (books.google.com)

    tweede druk Groot en volledig woordenboek der wiskunde, sterrekunde, meetkunde... Amsterdam 1747 [UvA zie Mannoury p. 3].
    Digitale versie (books.google.com)

    volgende druk: Stammetz, J.L. Groot en volledig woordenboek der wiskunde, sterrekunde, meetkunde, rekenkunde, ... benevens andere nuttige kunsten en wetenschappen: waar in de woorden en zaken iin de beschouwende en oefenende wiskunde enz. voorkomende, duidelijk omschreven, en de spreekwijzen der kunstenaren en handwerkslieden ontvouwt worden: getrokken uit de werken der vermaardste mannen, die in alle talen over de gemelde wetenschappen geschreven hebben, uit het Hoogduitsch vert. door Joan Levinus Stammetz en overzien door Willem la Bordus Amsterdam 1758. Digitale versie (google books)

  • Christiaan Wolff, Grondbeginzelen van alle de mathematische Weetenschappen, uit het Hoogduits vertaald door Joan Christoffel von Sprögel,
    Eerste deel, bevattende d'arithmetica, geometria, trigonometria, en Algebra, Amsterdam 1738, digitale versie
    Tweede deel, bevattende de bouwkonst, artillerie, fortificatie, mechanica, hydrostatica, aerometria en hydraulica, Amsterdam 1738, digitale versie
    Derde deel, bevattende d'optica, catoptrica, dioptrica, perspectiva, sphaerische trigonometrie, astronomie, geographie, chronologie en gnomonica, Amsterdam 1739, digitale versie
    Herdruk(?) Eerste deel, eerste stuk, bevattende d'arithmetica, geometria, trigonometria, en Algebra, Amsterdam 1758 digitale versie
    Derde deel, eerste stuk, bevattende d'optica, catoptrica, dioptrica, perspectiva, sphaerische trigonometrie, astronomie, geographie, chronologie en gnomonica, beneffens en kort Onderricht van de voornaamse Mathematische Schriften, tweede druk, Amsterdam 1758, digitale versie
    Christiaan Wolff, Kort begrip der Grondbeginzelen van alle de mathematische Weetenschappen Eerste deel, vertaald door Adolph Frederic Marci: Amsterdam 1745, digitale versie
    Kort begrip der Grondbeginzelen van alle de mathematische Weetenschappen Tweede deel, vertaald door Adolph Frederic Marci: Astronomia, Geographia, Chronologia, Gnomonica, Pyrotechnia, Architectura militaris, Architectura Civilis, Algebra. Amsterdam 1745, digitale versie (figuren niet compleet ingescand)
    Christiaan Wolff, Nodige Tafelen tot de Trigonometria en de Uittrekking der Wortelen, waar in de Sinus en Tangentes voor elke Minut des Quadrants nevens harer Logarithmi en de Logarithmi der gemeene Getallen van 1 tot 10000... en in't Neerduits gebracht door Nicolaas Epkema, Amsterdam 1742. Digitale versie (google books)

  • Symon Panser (1696-1754), Mathematische rariteit-kamer, zijn de een volkoomen beschrijvinge van de algebra vervat in IV. boeken, Groningen 1747 [UvA Mannoury p. 112] Digitale versie (google books)
    Herdruk Groningen 1749 [UvA Mannoury p. 112]
    Herdruk Amsterdam 1766 [UvA Mannoury p. 112] Digitale versie
    Herdruk Groningen 1849 (!) [UvA Mannoury p. 112]
    Symon Panser, Arithmetica of Rekenkonst, Embden 1736, Digitale versie, er zijn veel latere herdrukken.

  • Gerard van Steyn, Liefhebbery der reekenkonst. Zynde eene verzaameling van examens, over de reekenkonst op verscheiden vacante schoolmeesters plaatsen voorgevallen. Waar in veele konstige, nuttige, en zeer vermaakelyke quaestien der reekenkonst gevonden worden. Benevens een aanhang van examen-stukken, behoorende tot dezelve ... verzamelt, opgelost, en meede gedeelt.
    Enkhuizen 1748. Digitale versie (google books)
    Amsterdam 1768. Digitale editie (google books)

  • [ca. 1750] Arithmetica ofte rekenkonst van Jan van Olm, vijfde druk is 1774;
    Achtste druk Groningen 1792 digitale versie
    Negende druk Groningen 1797 digitale versie
    15e druk Groningen 1812 digitale versie
    16e druk, Groningen 1816 [dit ziet er zeer ouderwets uit], Digitale editie (books.google.com)
    Aangepast aan het metrieke stelsel, Groningen 1820, digitale versie
    Nieuwe druk, Zaltbommel 1845, digitale versie

  • Laurens Praalder (1711-1793), begraven in de Geertekerk in Utrecht. Zie stamboom, en Bierens de Haan, NAW I, p. 84)
    Verhael van 't gepasseerde beneffens d'examen die gehouden is, ter gelegentheit der beroepinge van Adriaan Visser, tot stats schoolmeester en voorzanger te Purmarende, Te Rotterdam : by de Wed. Pieter van Gilst, 1752. [UBU AB: Utenhove qu 125; tweede ex. AB: Utenhove qu 126 dl 2; UBL]
    Gronden der wiskonst, behelsende een klaere fondamentele instructie van de mathesis : eerste stuk / ontworpen, berekent, en in 't licht gebragt door Laurens Praelder. Te Rotterdam : by de Wed. Pieter van Gilst, 1753. (Dit eerste stuk gaat over vlakke en sferische trigonometrie, rest nooit verschenen) [UvA zie Mannoury p. 4, UBL, UBU AB: Utenhove qu 125 dl 1, tweede ex. AB: Utenhove qu 126 dl 1 ] Digitale versie (google books)
    Verzaameling van eenige opgeloste zo bepaalde als onbepaalde mathematische voorstellen : eertijds door Ludolf van Keulen onder den tytel van Konstige Vraagen, zonder ontbindingen in 't licht gegeeven : verrijkt met noodige aanmerkingen, Amsterdam: Morterre, 1777. . Digitale versie (google books)
    Ludolf van Keulen's mathematische voorstellen, bekend onder den tytel van Kunstige vraagen zonder ontbindingen, opgelost en verrykt met aanmerkingen en uitbreidingen / door Laurens Praalder. - Te Amsterdam : by J. W. Smit, 1790. [UBU AB: Utenhove oct 96; UBL; UvA zie Mannoury p. 17]. Digitale versie (google books) Nog een digitale editie (UU).
    Over deze vragen zie Meike Rouwenhorst, Vierhonderd jaar wiskunde tot nut ende vermaak: Ludolph van Ceulen's opgaven afgezet tegen hun oplossingen door Laurens Praalder, scriptie UU, 2010, download

  • Gillis Bovy, Wiskundige demonstratie dat het rond staat tegen het vierkant als 11 staat tegen 14. Ontdekt en uitgevonden in den jare 1749. Zutphen 1754. digitale versie

  • A. Cuypers, Redevoering over het wezendlyk vermaak der wiskunde, Leiden: Samuel en Johannes Luchtmans 1758, Digitale editie (GMFW)

  • Carl Wilhelm Hennert (1739-1800) [geplaatst onder 1760]
    Over zijn leven zie de beschrijving (door ene Herr Wagner) aan het begin van Johann Friedrich Hennert's der Mathematik Professor's zu Utrecht Mathematische Abhandlungen, nebst einem Verzeichnis seiner sämtlichen Schriften, herausgegeben von C.F. Hindenburg, Leipzig 1805, Digitale versie
    Zie ook Henk J.M. Bos, Johan Frederik Hennert, wiskundige en filosoof te Utrecht aan het eind der achttiende eeuw, in Gewina 7, 1984, pp. 19-31, download hier of hier
    Hier alleen zijn wiskundige werken in het Nederlands (en een paar Latijnse). Zie de lijst van 67 publicaties aan het eind van de Mathematische Abhandlungen.
    Inwydingsrede van Johannes Frederik Hennert, betogende de noodzakelykheid, om de Beoeffening der Wiskunste, met eene goede opvoedinge gepaart te doen gaan. In het Latyn uitgesproken door Johannes Frederik Hennert .. op de achttienden van Slagtmaand 1765. Rotterdam 1766. Digitale versie.
    Digitale editie (werkgroep gmfw) Latijnse versie: Oratio Inauguralis de ingenio mathematici, Utrecht 1764
    Meetkunstige Verhandeling weegens sommige hoedanigheeden der reguliere Veelhoeken, pp. 237-257 van Verhandelingen uitgegeven door de Hollandsche Maatschappy der Wetenschappen 5 (1760). Digitale versie. Figuren niet ingescand.
    Het hele deel 5 (1760) Digitale versie (figuren ook niet goed overgekomen)
    Inhoudsopgave (Ad Davidse)
    Verhandeling over de wyze om de waardyen der breuken te onderkennen, of dezelve eindig, oneindig groot, dan klein zyn, wanneer derzelver Teller en Noemer door zekere bepaalinge verdwynen, uit het Latyn vertaald door J.J. Blassiere, is pp. 628-675 van Verhandelingen van de Hollandsche Maatschappy der Wetenschappen 6 (1762). Digitale versie (google books) (Exemplaar uit de sterrenwacht Sonnenburg, Utrecht). Digitale versie van het hele deel.
    Inhoudsopgave (Ad Davidse)
    Cursus Mathematici: Elementorum matheseos purae:
    >Pars 1. Arithmetica, geometrica et utraque trigonometria. Utrecht 1766. Digitale versie
    Pars 2. Analysin finitorum et sectiones conicae complectens. Utrecht 1767. Digitale versie
    Pars 3: Analysis infinitorum sive calculus differentialis et integralis. Digitale versie
    De volgende delen over optica, sterrenkunde enz. zijn hier niet opgenomen.

    Bijzondere uitwerkzelen van de influenza, en de Geneesmiddelen tegen die besmettelijke Ziekte, tot waarschouwing van veelen, beschreeven door J.F. Hennert, Utrecht 1785 (dit gaat niet over griep maar over wiskundeonderwijs, en is de weerlegging door Hennert van in zijn ogen zieke kritiek die door een anonieme "Patiënt" op zijn onderwijs was gegeven).
    Digitale versie van eerste deel (exemplaar uit archief Nederlandse Maatschappij ter Bevordering der Geneeskunst :) )
    Digitale editie (werkgroep gmfw)

  • G. Le Page, De cyferkonste item de grondtregels der geometrie, met de landtmeterye, als oock de wynroeyers-konste ende de maniere om sonnewysers te maecken, Tot Loven, 1760.
    Digitale versie. (books.google.com, exemplaar in de bibliotheek van de University of Michigan)

  • F. Naert De klaere ende Gemakkelikke Arithmetica ofte Cyfer-konst, verthoont sonder duysternisse ende moeyelykheid, Gendt: Weduwe van Michiel de Goesin, 1762.
    digitale versie (books.google.com)
    Herdruk Gent 1772 * digitale versie (books.google.com)
    Herdruk Gent 1800 digitale versie (books.google.com)

  • Inleiding tot de Keegel-sneeden, waar in bevat worden de voornaamste eigenschappen welke noodig zyn tot de kennisse der beweegingen van de lighaamen die in hunnen weg deeze kromme lynen beschryven, volgens de Wetten der algemeene Zwaarte krachten. In het Fransch beschreeven door den heer Mauduit... Vertaald en met Aanteekeningen vermeerdert, door J.J. Blassiere. Leiden 1764. Digitale versie.

  • Johannes Lulofs (1711-1768), Grond-beginselen der wynroey- en peilkunde ten dienste der landgenooten Leiden, 1764 [ook logaritmen, 3e machts wortel, enz.] Digitale versie (books.google.com)

  • Caspar Philips (1732-1789), Uitvoerig onderwijs in de perspectiva of doorzichtkunde, Amsterdam, Sepp, 1765, tweede druk: Amsterdam, Sepp, 1765, Digitale versie Herdrukken o.a. 1781, 1827. Ook andere boeken over perspectief, hier niet opgenomen.

  • Liefhebbery der reekenkonst: Zynde eene verzaameling van examens, over de Reekenkonst op verscheiden Vacande Schoolmeesters Plaatsen voorgevallen. Waar in veele Konstige, Nuttige, en zeer Vermaakelyke Quaestien der Reekenkonst gevonden worden. Benevens een Aanhang van Examen-Stukken... verzamelt, opgelost en meede gedeeld door Gerard van Steyn. Amsterdam 1768. Digitale versie (books.google.com)

  • Nicolaas Ypey (1714-1785), Grondbeginzelen der Kegelsneeden, Amsterdam: Yntema en Tieboel, 1769.
    Digitale versie. &nsbp; nog een digitale versie (google books)

    Arnoldus Bastiaan Strabbe (1741-1805)
    Literatuur over hem: Sanne Ruiter, scriptie: de onvermoeide arbeid van Arnoldus Strabbe, Utrecht 2015 (begeleider Steven Wepster), download. Aan het eind van deze scriptie een overzicht van alle boeken door Strabbe geschreven.
    Danny Beckers, Oud Archief, in Nieuw Archief voor Wiskunde 5e serie no. 2 (maart 201), p. 51 (over de gecompliceerde persoonlijkheid van Strabbe) Digitale versie

    • Het vernieuwde licht des Koophandels, of grondig onderwijs in de koopmans rekenkunst. Derde druk. Amsterdam: J.B.Elwe, 1800. Digitale versie
    • Oeffenschool der mathematische Weetenschappen, behelzende een welgeschikte Handleiding tot de Arithmetica, Algebra, Geometria en alle andere deelen der Wiskunde; welke, volgens een nieuwe Leerwyze, klaar en bevatbaar voorgesteld worden.. Eerste stukje, voor de maanden January en February 1770. Amsterdam, Morterre, 1770, tweede stukje voor de maanden Maart en April 1770, Digitale versie (Plaat I en II aan het eind)

    • Tweede deel, (eerste stuk), Meetkunde, gevolgd door een kort stuk over fluxierekening Digitale versie   nog een digitale versie (in beide digitale versies gevolgd door Praalder's oplossingen van de 100 (wis)konstige vragen van Ludolf van Ceulen)
    • Tweede deel, tweede stuk, Mengelwerk van mathematische voorstellen, digitale versie.
    • Eerste deel (anders dan Eerste deel, eerste stukje) digitale versie <;i>Anoniem [Arnoldus Strabbe] Verhandeling over de rabdologia of rekening met staafjes, Amsterdam 1770, Digitale versie (books.google.com)
    • Gronden der Algebra door M. Clairaut, uit het Fransch vertaald door A.B. Strabbe, Amsterdam: Morterre, 1760. Digitale versie (google books) Digitale editie van enkele fragmenten (GMFW)
    • Gronden der meetkunst: behelzende een beknopt saamenstel der eerste beginselen van deeze Wetenschap; Benevens derzelver Toepassing in de Oplossing van eenige Meetkunstige Voorstellen; de Meeting der Vlakken en Ligchaamen; en de Maxima en Minima tweede druk, Amsterdam 1798, Digitale versie [zonder goede figuren]
    • Gronden der driehoeksmeting, Amsterdam 1894 [vlakke driehoekmeting, blijkbaar een schoolboekje] digitale versie

  • Leonhard Euler, Volledige inleiding tot de algebra, aan de hand geevende eene gemaklijke oplossing van alle soorten van rekeningen, zo in de wiskunde, koophandel als andere zaaken; Uit het Hoogduits vertaald, Amsterdam, M. Magérus, 1771, 1773. 2 delen. [UBL, andere bibl, niet in UBU]
    Digitale versie (beide delen)
    Nog later (19e eeuw): Leonhard Euler, Volledige inleiding tot de algebra, aan de hand gevende, eene gemakkelijke oplossing, van alle soorten van rekeningen; zoo in de wiskunde, koophandel als andere zaken; Uit het Hoogduitsch. Waarbij gevoegd is, een zeer eenvoudig middel, om zelfs blinde menschen de rekenkunde, ja mogelijk het schrijen en het componeren van muziek te leren beoefenen. Dordrecht, A. Blussé en zoon. 2e uitgave door M.I.S. Bevel. [UBU, UBL, allerlei andere bibliotheken]. Digitale versie (google books)

  • Cyffer-boek; inhoudende meest alle de regels van den gemeynen arithmetica, waer onder de wissel-rekeninge, voorgesteld op zoo eene wyze, dat men daer uyt kan kennen de maniere van wisselen der principaelste steden van Europa, bezonderlyk der gene, die tegenwoordig met Antwerpen open wissel houden, Antwerpen, Hubert Bincken, 1772.
    Digitale versie (google books)
    Tweede druk, zonder datum, >Digitale versie (google books)
    Andere druk? Digitale versie (google books)

  • Montucla, Historie der Wiskunde. IV Banden. Vertaald uit fransch door Arnoldus Bastiaan Strabbe. "In welke bericht gegeeven wordt van haar vorderingen, sedert haaren oorsprong tot in In welke bericht gegeeven wordt van haare vorderingen, sedert haaren oorsprong tot in onzen tyd; waar in het tafereel en de verklaaringen van haare voornaamste ontdekkingen, de verschillen, waar toe zy aanleiding gegeeven heeft, en de voornaamste voorvallen van het leven der beroemdste Wiskundigen." Amsterdam, F. Houttuyn 1782, 1782, 1797, 1804.

  • J. van Dijk, Wiskundige droom, Lofzang op de wiskunde en het metrieke stelsel in het bijzonder, anoniem verschenen in: Proeven van Poëtische Mengelstoffen X (1785), pp. 159-181, Digitale editie (GMFW)

  • Arithmetica of klaere en verlichte Rekenkonst, ... door J. Maertens, Brugge 1792, digitale versie (books.google.com)

  • Jacob de Gelder (1765-1843): zie de zeer uitgebreide en volledige bibliografie met lijst van digitale versies van Henk Hietbrink.
    Omdat niet alle boeken online staan in google books, en de platen soms niet goed zijn meegescand, hier enkele aanvullingen uit privébezit:

  • Jacob de Gelder, Beginselen der meetkunst, hiervan zijn vier edities (1810, 1817, 1824-1825 en een posthume editie in 1850). De platen zijn niet altijd meegescand. Platen van de tweede editie [1817]; deze zijn dezelfde als de platen voor de eerste editie [1810]   Platen van de derde editie deel 1 [1824];   Platen van de derde editie deel 2 [1825].

  • Jacob de Gelder, Allereerste gronden der Cijferkunst.
    Scan van de eerste editie van deel 2 (1814), hiervan zijn geen exemplaren in bibliotheken bekend.
    De overige (tweede tot zesde) edities van deel 1 en deel 2 staan praktisch allemaal online, met uitzondering van de eerste editie van deel 1 (1812), zie de bibliografie van Henk Hietbrink.

  • Jacob de Gelder, Allereerste gronden der beschouwende en werkdadige Meetkunst, opgesteld ten gebruike van de Heeren Officieren bij de Korpsen Infanterij, Kavallerij en Mariniers, door Jacob de Gelder, Amsterdam, Den Haag, gebr. van Cleef, 1816.
    Tweede druk, Amsterdam, Den Haag, gebr. van Cleef, 1827. Geen online versie gevonden op google books (2022). Scan van het boek inclusief platen; Platen als los bestand.

  • Jacob de Gelder, Platen behoorende tot de Hoogere Meetkunst, bevattende de algemeene theorie der kromme lijnen en gebogene vlakken, inzonderheid de kegelsneden, in derzelver onderlinger samenhang, benevens de leer der meetkunstige plaatsen, door Jacob de Gelder, Amsterdam, Van Cleef, 1824. Scan.
    Deze platen horen bij de Hoogere meetkunst, bevattende de algemeene theorie der kromme lijnen en gebogene vlakken: inzonderheid de kegelsneeden, in derzelver onderlinge samenhang, benevens de leer der Meetkundige Plaatsen; een leer-, lees- en studie-boek voor de aankomende Nederlandsche Wiskundigen; in twee boekdeelen, eerste boekdeel. s'Gravenhage en Amsterdam, 1824. Dit boek staat wel online (maar zonder de platen)

  • Jacob de Gelder, Verhandeling over het verband en den zamenhang der natuurlijke en zedelijke wetenschappen, 's-Gravenhage/Amsterdam, gebr. van Cleef, 1826.
    Digitale editie (door mij uitgetypt in LaTeX met extra figuren en commentaar)

  • Jacob de Gelder, Eerste gronden der meetkunst, ten gebruike der Latijnsche Scholen en andere Kollegiën, 's Gravenhage en Amsterdam, gebr. van Cleef, 1827. Scan van de platen.

  • Jacob de Gelder, Cosmographische Lessen, een Leesboek voor de Nederlandsche Jongelingschap, Amsterdam/Den Haag, Gebr. van Cleef, 1831. Scan van de platen.

  • Jacob de Gelder, Handleiding tot het meetkunstig tekenen, opgesteld ten dienste der Latijnsche scholen, en inzonderheid ten gebruike der industrie-scholen, s-Gravenhge/Amsterdam, gebr. van Cleef, 1829. Scan van de platen.

  • Inaugurele rede van J. P. Tholen bij de aanvaarding van het ambt van hoogleraar in o.a. wiskunde te Franeker, 1798, digitale editie (GMFW)

  • De cyfferkunst gemakkelyk gemaakt, of de beginzelen derzelve op eene nieuwe en zeer klaare wyze voorgesteld, door Jean des Fontaines. Nieuwe uitgave Haarlem 1804, Digitale versie (google books)

  • De University of Michigan heeft een aantal boeken die eerder het eigendom waren van K. Bes te Tilburg, gedigitaliseerd. Dit zijn o.a. allerlei vroege publicaties van het Wiskundig Genootschap. Een niet uitputtende lijst volgt hier:

    • Kunst-oeffeningen over verscheide nuttige onderwerpen der Wiskunde, door het Genootschap der Mathematische Weetesnchappen onder de spreuk Een onvermoeide arbeid komt alles te boven, Amsterdam 1779. Digitale versie.

    • Kunst-oeffeningen over verscheide nuttige onderwerpen der Wiskunde, tweede deel, eerste stuk, bevattende de toepassing van de algebra op de hooge meetkunde, of eene welgeschikte handleiding tot de Theorie der Kromme Lijnen en de Leerwijze der Meetkundige Plaatsen, Amsterdam 1788 (gedrukt voor het Wiskundig Genootschap); tweede stuk, bevattende eene verzameling van mathematische voorstellen met derzelver ontbindingen, Amsterdam 1788. Digitale versie van deze twee delen in een band

    • Wiskunstige Verlustiging, in eene aaneenschakeling van uitgeleezene voorstellen met derzelver ontbindingen door het Genootschap der Mathematische Weetenschappen onder de spreuk: Een onvermoeide arbeid komt alles te boven. Tweede deel, Amsterdam 1795. Digitale versie.

    • Mengelwerk van uitgeleezene en adere wis- en natuurkundige Verhandelingen door het Genootschap der mathematische Weetenschappen onder de spreuk Een onvermoeide arbeid komt alles te boven. Eerste deel, Amsterdam 1796. (Artikelen, o.a. van Jacob de Gelder) Digitale editie: books.google.com.

    • Wiskunstig Mengelwerk, in eene aaneenschakeling van uitgeleezene voorstellen, met derzelver ontbindingen door het Genootschap der Mathematische Weetenschappen onder de spreuk: Een onvermoeide arbeid komt alles te boven. Eerste deel, Amsterdam 1798. Tweede deel, Amsterdam 1802 [met ledenlijst van het genootschap] Digitale versie [Is dit alleen het tweede deel? of beide delen?]

    • Wiskunstige Oeffeningen in eene aaneenschakeling van uitgelezene voorstellen, benevens een Mengelwerk van uitgelezene en andere Wiskundige Verhandelingen, onder de spreuk: Een onvermoeide arbeid komt alles te boven. Tweede deel. Amsterdam 1809. (alleen problemen met oplossingen). Digitale versie.

    • Mengelwerk van uitgelezene en andere Wis- en natuurkundige Verhandelingen door het Genootschap der mathematische wetenschappen onder de spreuk: Een onvermoeide arbeid komt alles te boven. Tweede deel, Amsterdam 1816. (Artikelen van Nederlandse wiskundigen). Digitale versie.

  • Jan Hendrik van Swinden (1746-1823),
    Over van Swinden en zijn relatie tot Jacob de Gelder zie Wiggert Loonstra, Jan Hendrik van Swinden (1746-1823) en Jacob de Gelder (1765-1848), een meetkunstige vergelijking, Utrecht 2008, toegankelijk via https://studenttheses.uu.nl/handle/20.500.12932/6897
    J.H. van Swinden, Grondbeginsels der Meetkunde, eerste druk, Pieter den Hengst 1790, Digitale versie
    tweede verbeeterde en veel vermeerderde druk, Amsterdam, Pieter den Hengst, 1816. Digitale versie [zonder goede figuren]
    Scan van alle platen bij de tweede druk (noodzakelijk om het boek te begrijpen)
    Herdruk (van dezelfde tweede verbeeterde en veel vermeerderde druk, met dezelfde platen) Groningen, Oomkens, 1835. *
    Duitse vertaling van de eerste druk: Anfangsgründe der Messkunde von J.H. van Swinden, tr. C. Ulrich Gaab Iena 1797, digitale versie [zonder goede figuren]
    Duitse vertaling van een latere druk: Elemente der Geometrie, vertaald door C.F.A. Jacobi, Jena 1834. * Digitale versie [zonder goede figuren] (books.google.com). (books.google.com). Nog een digitale versie [zonder goede figuren] (books.google.com).

  • Jan Hendrik van Swinden, Verhandeling over het bepaalen der lengte op zee, door de afstanden van de maan tot de zon, of vaste sterren, voormaals opgesteld door Commissarissen van het geweezen Collegie ter Admiraliteit de Amsterdam tot de Zaaken, het bepaalen der Lengte op Zee, en de verbeetering der Zeekaarten betreffende; derde, vermeerderde en verbeeterde druk, Uitgegeeven op last van het comite tot de zaaken van de marine, door J.H. van Swinden. Amsterdam: Gerard Hulst van Keulen, 1796. Digitale versie (ex. uit New York Public Library). Eerst 354 p. uitleg met bewijzen, dan ca. 125 p. tafels, dan 84 pp. Verklaring van de voorgaande tafels.
    Zesde druk, Amsterdam, Weduwe Gerard Hulst van Keulen, 1819. Digitale versie.
    Nog een digitale versie van de zesde druk.

  • Jan Hendrik van Swinden, Onderrigt over het gewigt, de gehalte en den prijs van Goud en Zilver, naar de Frahscne en Hollandsche Wetten en Gebruiken; ... Amsterdam 1811. Digitale versie (books.google.com)

  • Jan Hendrik van Swinden, Verhandeling over volmaakte Maaten en Gewigten. Deel 1 en 2. Amsterdam: P. den Hengst, 1802. (moderne herdruk?) Digitale versie (books.google.com)

  • Jan Hendrik van Swinden, Beschryving door J.H. van Swinden van een Konst-stuk verbeeldende een volleedig beweeglyke Hemels-Gestel, uitgedagt en vervaardigd door Eise Eisinga, Franeker (D. v.d. Sluis en D. Romar) 1780, Digitale versie (books.google.com)
    Derde druk voorafgegaan door het leven van Eisinga en eene geschiedenis van zijn planetarium door W. Eekhoff (met portret van Eisinga), Schoonhoven 1851 Digitale versie (books.google.com)

  • Jan Hendrik van Swinden, Beschreibung eines Planetarium, Tellurium und Lunarium erfunden von Hartog von Laun, dadrgestellt von J.H. van Swinden und aus dem Hollaendischen uebersetzt von F.Meyer. Leipzig 1807. Digitale versie (books.google.com)

  • (Anoniem) De Meetkunde gemaklyk gemaakt en toegepast op de geographie, of Handhoek der genen welken zig in de Aardrijks- en Hemelloop-kunde begeeren te oefenen, uit het Fransch vertaald, Rotterdam, by I. Hendriksen, geen datum *

  • Pieter van Campen, Grondbeginselen der Algebra of Stelkunst, op de bevattelijkste wijze voorgesteld, en met voorbeelden opgehelderd, door Pieter van Campen, Geexamineerd en beedigd landmeter en wijnroeier; leermeester in de Wis Bouw- Werktuig- Aardrijks- Zeevaart en Sterrekunde te Rotterdam. Derde verbeterde druk. Leiden: A. en J. Honkoop, 1819 *

  • I.R. Schmidt. Beginselen der Meetkunst, ten gebruike van de kadetten der artillerie- en genieschool te Delft, vrij gevolgd naar het Fransch van den heer S.F. Lacroix, 's Gravenhage en Amsterdam 1821, digitale versie

    • I.R. Schmidt. Beginselen der hoogere meetkunst, bevattende de toepassing van de stelkunst op bepaalde meetkunstige vraagstukken, ... en de gebogene oppervlakken... ten gebruike van de kadetten der koninklijke artillerie- en genieschool te Delft, 's Gravenhage en Amsterdam 1822, digitale versie. Herdruk 1826 digitale versie.

  • Beginselen der Meetkust, vrij gevolgd naar het Fransch can den heer S.F. Lacroix, door I.R. Schmidt. Derde druk. 's Gravenhage en Amsterdam: Gebroeders van Cleef, 1838. * digitale versie [platen niet compleet gescand, maar de platen in de derde druk zijn precies dezelfde als die in de vierde druk].
    Vierde druk 's Gravenhage 1854, digitale versie [platen goed gescand]

  • J.F.L. Schröder, Over de meetkundige bepalingen,, Amsterdam 1835, digitale versie. Kritiek hierop in Jacob de Gelder, Bedenkingen tegen de verhandeling over de meetkundige bepalingen van den hoogleeraar J.F.L. Schröder , digitale versie
    Tweede druk: J.F.L. Schröder, Verhandeling over de meetkundige bepalingen, Amsterdam 1841 (hierin een teleurgestelde reactie op de kritiek op De Gelder), digitale versie   nog een digitale versie

  • Rehuel Lobatto, Lessen over de differentiaal- en integraalrekening. Eerste deel: differentiaalrekening. Tweede deel: integraalrekening. 's Gravenhage en Amsterdam: Gebroeders van Cleef, 1851-1852. *

Jan Hogendijk <J.P.Hogendijk_at_uu.nl>
2022